Wpływ promieniowania UV na skórę. Różnice między UVA i UVB
Promieniowanie UV w istotny sposób wpływa na fizjologię skóry, przy czym niektóre jego skutki pojawiają się natychmiast, a inne z opóźnieniem. Zarówno UVA, jak i UVB przyczyniają się do starzenia się skóry oraz rozwoju procesów nowotworowych, chociaż – w zależności od promieniowania – różnią się mechanizmy, które do nich prowadzą.
Promieniowanie UVA i UVB różnią się długością fal oraz wpływem na skórę – im są krótsze, tym mocniej działają na skórę.
Promieniowanie UVB
Promieniowanie słoneczne UVB (długość fali 280-320 nm) działa głównie na poziomie naskórka.2 Ostrym objawem kontaktu z promieniami UVB jest reakcja zapalna określana jako oparzenie słoneczne. Powstaje ona na skutek uruchomienia odpowiedzi immunologicznej – uwolnienia cytokin indukujących stan zapalny. Jeżeli dawka promieniowania UV przekroczy określony poziom, proces ten może okazać się niewystarczający. Organizm podejmuje wówczas bardziej radykalne czynności, doprowadzając do śmierci keratynocytów, czyli podstawowych komórek naskórka3.
Kilka godzin po ekspozycji na promieniowanie UV – kiedy odpowiedź obronna słabnie – keratynocyty zaczynają intensywnie się namnażać, co prowadzi do ich akumulacji i zwiększenia grubości naskórka. Procesowi temu towarzyszy adaptacyjna melanizacja skóry, czyli… opalanie. Ma to – podobnie jak zgrubienie naskórka – chronić organizm przed kolejnymi dawkami promieniowania słonecznego.
Promieniowanie UVA
Promieniowanie UVA (długość fali 320-400 nm) przenika głębiej w skórę właściwą.4 Nie stymuluje tak silnie reakcji zapalnych co UVB, jednak sprzyja powstawaniu uszkodzeń DNA oraz innych cząsteczek przez działanie wolnych rodników.5
W perspektywie długofalowej ekspozycja na promieniowanie słoneczne może powodować:
- Nowotwór skóry (czerniak) – w grupie ryzyka znajdują osoby o jasnej karnacji, narażone na kontakt z promieniowaniem UV, z poparzeniami słonecznymi w przeszłości.
- Fotostarzenie – związane z uszkodzeniem włókien kolagenowych i elastynowych. Efektem tych zmian jest utrata jędrności skóry, powstawanie zmarszczek i zmiana konturu twarzy.
- Immunosupresję – osłabienie układu odpornościowego zwiększa podatność organizmu na infekcje, a także ryzyko chorób nowotworowych.6
Promieniowanie UV – czy warto stosować SPF?
Powszechnie uważa się, że kremy z filtrem stosuje się jedynie latem, gdy promieniowanie słoneczne jest najintensywniejsze. Tymczasem promieniowanie UVA, odpowiedzialne w znacznej mierze za starzenie się skóry i zwiększone ryzyko nowotworów, działa przez cały rok – również w pochmurne dni. Co więcej, promieniowanie to przenika przez szyby, dlatego nawet przebywanie w pomieszczeniach – zwłaszcza z dużymi oknami – nie chroni przed jego szkodliwym wpływem.7
Z tego względu zaleca się stosowanie kremów z filtrem przez cały rok, niezależnie od pogody. Codzienne stosowanie SPF zmniejsza ryzyko fotostarzenia i nowotworów skóry.8
Sposób użycia i efekty stosowania SPF
Aby skutecznie chronić skórę przed szkodliwym wpływem promieniowania UV, należy stosować odpowiednią ilość kremu z filtrem (ok. 2 mg kremu na cm² skóry, co odpowiada ok. 1 łyżeczce na twarz i 2 łyżeczkom na całe ciało). Zaleca się też aplikować kosmetyk ponownie, gdy gdy istnieje prawdopodobieństwo, że został on usunięty, na przykład w wyniku intensywnego pocenia się, zanurzenia w wodzie, tarcia odzieży lub złuszczania się po kontakcie z piaskiem.9 Krem powinno się nakładać około 15-30 minut przed ekspozycją na słońce.10
Regularne stosowanie kremów z filtrem może znacznie zredukować ryzyko rozwoju raka skóry. W szczególności ochrona przed promieniowaniem UVA zmniejsza ryzyko rozwoju czerniaka – agresywnej formy nowotworu. Ponadto codzienne stosowanie SPF zapobiega przedwczesnemu starzeniu się skóry, pojawianiu się zmarszczek i przebarwień czy utracie elastyczności.
Co więcej, niektóre kremy z filtrem zapewniają ochronę nie tylko przed promieniami UVA i UVB, ale też przed promieniowaniem IR (podczerwień), HEV (High Energy Visible Light) i Blue light, a także chronią przed innymi szkodliwymi czynnikami środowiskowymi (takimi jak smog). Przykładem kosmetyku, którego składniki działają w taki sposób jest AGE SHIELD Multi-Ochronny Krem Przeciwstarzeniowy SPF 50.
Stosowanie filtrów przeciwsłonecznych powinno być częścią codziennej rutyny pielęgnacyjnej, niezależnie od pogody czy pory roku. Jest to kluczowe dla ochrony skóry przed promieniowaniem UV i przynosi efekty zarówno wizualne, jak i zdrowotne.
Literatura
- Amaro-Ortiz A, Yan B, D'Orazio JA. Ultraviolet radiation, aging and the skin: prevention of damage by topical cAMP manipulation. Molecules. 2014 May 15;19(5):6202-19. doi: 10.3390/molecules19056202
- Bugajska J., Łastowiecka-Moras .E, Naturalne promieniowanie UV a przedwczesne starzenie się skóry człowieka, [w:] „Bezpieczeństwo pracy: nauka i praktyka”, nr 6, 2011.
- D'Orazio J, Jarrett S, Amaro-Ortiz A, Scott T. UV radiation and the skin. Int J Mol Sci. 2013 Jun 7;14(6):12222-48. doi: 10.3390/ijms140612222
- Krzyżostan M., Negatywnie działanie promieniowania UV na skórę, Biotechnologia.pl
- Promieniowanie ultrafioletowe. UV Informacja na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego promieniowania ultrafioletowego, Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Ełku
- Narbutt J., Wolska H., Kaszuba A., Langner A., Lesiak A., Maj J., Placek W., Reich A., Rudnicka L., Zegarska B., Fotoprotekcja. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część 2: Stosowanie preparatów zawierających filtry UV, Dermatologia Praktyczna, 2018, 19(1), s. 16-22.
- Diffey, B. L., The effectiveness of sunscreen in preventing skin cancer and photodamage: A critical review. Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine, 2016, 32(2), 81-87.
1 Amaro-Ortiz A, Yan B, D'Orazio JA. Ultraviolet radiation, aging and the skin: prevention of damage by topical cAMP manipulation. Molecules. 2014 May 15;19(5):6202-19. doi: 10.3390/molecules19056202
2 Bugajska J., Łastowiecka-Moras .E, Naturalne promieniowanie UV a przedwczesne starzenie się skóry człowieka, [w:] „Bezpieczeństwo pracy: nauka i praktyka”, nr 6, 2011.
3 D'Orazio J, Jarrett S, Amaro-Ortiz A, Scott T., UV radiation and the skin. Int J Mol Sci. 2013 Jun 7;14(6):12222-48. doi: 10.3390/ijms140612222
4 Bugajska J., Łastowiecka-Moras .E, Ibidem.
5 D'Orazio J, Jarrett S, Amaro-Ortiz A, Scott T., Ibidem
6 Krzyżostan M., Negatywnie działanie promieniowania UV na skórę, Biotechnologia.pl
7 Promieniowanie ultrafioletowe. UV Informacja na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego promieniowania ultrafioletowego, Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Ełku
8 Narbutt J., Wolska H., Kaszuba A., Langner A., Lesiak A., Maj J., Placek W., Reich A., Rudnicka L., Zegarska B., Fotoprotekcja. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część 2: Stosowanie preparatów zawierających filtry UV, Dermatologia Praktyczna, 2018, 19(1), s. 16-22.
9 Diffey, B. L., The effectiveness of sunscreen in preventing skin cancer and photodamage: A critical review. Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine, 2016, 32(2), 81-87.
10 Ibidem.
